تأثیر سیتوکینین بر صفات فیزیولوژیک گلرنگ (carthamus tinctorius l.) در شرایط تنش خشکی

به منظور بررسی اثر تیمار محلول پاشی سایتوکینین بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گلرنگ در شرایط تنش و کنترل آزمایشی در بهار سال 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا گردید. این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل سه عاملی بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. فاکتور اول تنش خشکی در دو سطح (شاهد و تنش خشکی)، فاکتور دوم ارقام بهاره گلرنگ در دو سطح (گلدشت و زنده رود) وفاکتور سوم محلول پاشی با هورمون سایتوکینین در دو سطح (عدم محلول پاشی و محلول پاشی) بود. محلول پاشی با هورمون سایتوکینین (6 بنزیل آمینو پورین) و تنش خشکی در زمان شروع گل دهی اعمال شد و محلول پاشی در طی 4 مرحله صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که اعمال تنش خشکی و محلول پاشی در مرحله شروع گلدهی، تأثیر معنی داری بر عملکرد و اجزای عملکرد و نیزکارایی انتقال مجدد مواد فتوسنتزی داشت. ارقام نیز از نظر صفات مذکور به غیر از کارایی انتقال مجدد تفاوت معنی داری نشان دادند. همچنین نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی بر پارامتر های فتوسنتزی، محتوای نسبی آب و کلروفیل نیز تأثیر معنی دار داشت، ولی محلول پاشی تأثیر معنی داری بر این صفات نداشت. مقایسات میانگین نیز نشان داد که اعمال تنش خشکی باعث کاهش عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و اجزای عملکرد شد؛ اما انتقال مجدد را افزایش داد. تنش خشکی با کاهش میزان سطح برگ و دوام سطح برگ از طریق کاهش قدرت منبع، میزان عملکرد را کاهش داد؛ همچنین تنش خشکی با کاهش تعداد غوزه های ثانویه، تعداد دانه در غوزه ها و وزن هزاردانه باعث کاهش عملکرد شد. در بین اجزای عملکرد تعداد دانه در غوزه های ثانویه بالاترین همبستگی (84/0= r) را با عملکرد دانه نشان داد. محلول پاشی با هورمون سایتوکینین نیز باعث افزایش عملکرد دانه شد که این افزایش ناشی از افزایش تعداد دانه در غوزه و وزن هزار دانه بود که ضرایب همبستگی نیز وجود رابطه مثبت و معنی دار را بین این صفات نشان می دهد. در کل می توان نتیجه گرفت که کاربرد هورمون سایتوکینین در شرایط تنش خشکی باعث افزایش 84/19 درصدی عملکرد دانه شده است، بنابراین می تواند اثرات منفی تنش خشکی را جبران کند.